Artık sıkıcı olsa da geçtiğimiz haftanın başında yazdığım Rome 2 incelemesinde bile (ciddi olanlardan bashediyorum) Osmanlı muhabbeti olunca, EU4’ün yazısına bu alt başlığı atmasam olmazdı.
Evet Paradox’un Crusader Kings 2’den sonraki yeni harita starteji oyunu Europa Universalis IV de oyun dünyasında yerini aldı. Benim için ne mutlu bir zaman ki her haftaya güzel tarihi starteji oyunları ile başlıyorum.
Beni bilenler Paradox’un ne kadar hayranı olduğumu bilirler. Hearts of Iron, Crusader Kings, Europa Universalis gibi starteji oyunları ile gönlümü çelen firma her serisinin yeni oyununa getirdiği güzelliklerle de beni sürekli mest ediyor.
Bu motoru hiç unutmayacağım süt oğlan
Clausewitz adını belki pek çoğunuzu duymadınız ya da şu anda okuyanlar “Aa bir dakika o, Prusyalı general ve entelektüel Carl Philipp Gottlieb von Clausewitz değil mi?” diye düşünebilir ancak hayır. Paradox’un yıllardır bu tarzdaki strateji oyunlarına dstek veren ve her seferinde daha da kaliteli görseller sunan Clausewitz aslında oldukça istikrarlı bir motor. Evet belki kullanıldığı oyunlar bizlere bir Crysis 3 aksiyonu sunmuyor ve neredeyse text bazlı diyebileceğimiz oyunlar ancak EU4’ü oynarken bir iki gün öncesinde Humble Bundle ile aldığım EU3’ü açtım ve aradaki farkın ne kadar büyük olduğunu gördüm. Elbette aradaki 6 yıllık farkın bu kadar belirgin olması gayet doğal lakin geçen sene çıkan CK2’den bile daha cilalanmış bir şekilde karşıma çıkan Europa Universalis IV görsel açıdan beni mest etti. Her ne kadar Clausewitz hakkında sayfalarca konuşalacak (en azından sunduğu görsellik açısından) bir motor olmasa da bu kadar zaman içinde ona da değinmek gerektiğini düşündüm.
Her geçtiği döneme göre farklı bir arayüz tasarlayan firma 1444 yılında başlayan Europa Universalis IV ile de döneme has bir hava yaşatan arayüz ile karşımıza çıkıyor. Ortaçağdan yavaş yavaş yeni çağa geçen, aristokrasinin yükselmeye başladığı, kralların kılıç kullanmak yerine yemek yemeği öğrendiği ve en önemlisi de yeni dünyaların keşfedildiği bir döneme yelken açtırıyor bizleri EU4.
EU4’ü incelemek diğer Paradox oyunlarını incelemek kadar çetrefilli olacak elbette. Misal bu incelemenin üç farklı kitlesi bulunuyor; daha önce bu tarz hiçbir paradox oyunu oynamamış olanlar, daha önce EU serisini oynamış olanlar, daha önce bu tarz bir Paradox oyunu oynayıp EU serisini oynamamış olanlar. Nitekim EU4 ile EU3 arasında sadece görsellik değil oynanışta bile dağlar kadar fark bulunuyor.
Aile iyi güzel de ülken olması gibisi yok
Serinin önceki oyunlarını oynamış olanlar için anlaşılması kolay bir oyun EU4. Sadece birkaç yenilik ve birkaç değişiklik eklenmiş. Tahminimce bir iki oynama ile kısa zamanda oyuna adapte olabileceksiniz. Dolayısı ile sizler yan odada oyunu oynarken ben EU serisini ya da bu tarz oyunları hiç oynamamış olan arkadaşlara detaylandırayım biraz.
Bahsettiğim gibi oyun 1444 yılında yani İstanbul Osmanlılar tarafından ele geçirilmeden 9 sene öncesinde başlıyor. Oyunda benzerlerinde olduğu gibi o dönemde bilinen bütün devletleri seçme imkanımız bulunuyor. Bunun yanında oyundaki senaryoların tarih ve dönemlerine göre oyun size seçilebilecek önemli ulusları da belirtiyor. Örneğin ilk iki senaryo “Rise of Ottomans” ve “Fall of Byzantium” da Osmanlı doğal olarak seçilebilecek önemli uluslar arasında yer alıyor.
EU4’ün oynanış dışındaki en önemli iki özelliği cloud save ve Iron Man sistemi. Cloud sistemi ile Steam Cloud üzerinden oyunu save edip başka bir bilgisayarda kaldığınız yerden devam edebiliyorsunuz. Bunun yaında lokal save özelliği de devam ediyor. Iron Man ise artık son dönem strateji oyunlarında karşımıza çıkan ve hatanı düzeltmene izin vermeyen sistem. Bu sistemde tek bir save slot’u hakkınız var. Autosave’i kendi kafasına göre ayarlayan ve kayıtlı oyununuzu yeniden açarken her Paradox oyununda bulunan aynı oyuna farklı ulusla devam etme opsiyonu kapalı durumda.
Avrupa’nın taşı toprağı
Oynanış dışındaki yenilikler bu kadarken oyun içinde bir hayli güzel özellikler gelmiş. Her şeyden önce artık bina ve birlik üretiminde oldukça güzel bir kolaylık bulunuyor. Ekranın sağ üst köşesinde ulus kalkanının altında Production Interface bölümü sizlere herhangi bir birimi dilediğiniz şehride oluşturmanızı sağlıyor. Bu panel o birimin ya da binanın nerelerde yapılacağını size gösteriyor. Bu şekilde şehir şehir dolaşmak zorunda kalmıyorsunuz.
İkinci bir özellik ise “Karar” kısmı. Ulus kalkanına tıkladığınızda açılan sekmeler içinde yedinci sırada bulunan “Karar ve Görev” kısmı içerisinde “Dulkadiroğulları ile dostluk kur, Candar beyliğini Vassal yap ya da İstanbul’u ele geçir” gibi seçtiğiniz ulusa has görevlerle “Devşirme sistemini benimse, devlet birimlerini özelleştir” gibi zaman zaman seçtiğiniz ulusa göre değişen ancak genel olarak benzer “Ulusal kararlar” bulunuyor. Bu seçenekler sizlere prestijin yanında farklı sayısay veya oyun akışını değiştiren özellikler de kazandırıyor.Bu seçimlerin hepsinde rastgele bir sonuç çıkıyor.
Bildiğiniz gibi Europa Universalis diğer oyunlardan farklı bir ekonomik sisteme sahip olmuştur. Hatta bir oyunda ilk defa enflasyon öğesi EU serisinde kullanılmıştır. Enflasyon ve stabillik gibi özellikler hala mevcut durumda. Bunları oyunun başında çok fazla kullanmasanız da ilerleyen zamanlarda enflasyonu kontrol atlına almak, ülkenin stabilliğini artı seviyede tutturmak için epey uğraşacaksınız. Diplomasi ve hükümet kısmı ise birbiriyle bağlantılı şekilde hazırlanmış. Hükümet kısmında (1. Sekme) yönetim şekliniz, ülkenizdeki etnik köken veya kökenler, danışmanlarınız, eğer monarşi iseniz varisiniz ve varisinizin hak etme gücü gibi özellikler yayınlanıyor. Hemen yanındaki sekme olan diplomasi kısmında ise seçtiğiniz diğer bir ülke ile olan ilişkileriniz tümü gözükürken kimlerle savaşta olduğunuz, kimlerle ateşkes yaptığınız, kimlere kız verip kimlerden kız aldığınız, ülkedeki casusluk hareketlerinizin seviyesi gibi pek çok şeyi görebiliyorsunuz.
Casus Belli’nin dedesiydi bu
Paradox’un bu tarz oyunlarındaki önemli kısımlardan bir tanesi her zaman için diplomasi olmuştur. Ben daha ne Civilization ne Total War ne de başka bir oyunda bir Paradox oyunundaki kadar detaylı diplomasi görmedim. Üstelik artık o diplomasi Europa Universalis IV ile çok daha genişliyor. Bu yüzden diplomasi kısmına ayrıca bir başlık açmayı uygun gördüm. Üstelik burada da konuyu bölüm bölüm anlatacağım.
Ülkeler arası diplomasi haraketleri artık kategorilere ayrılmış durumda. Bir ülkeyi seçip diplomasi yapmak istediğinizde 8 adet kategori çıkıyor. Burada savaş açmaktan ekonomik konulara, ilişkileri geliştirmekten hedefteki ülke hakkındaki “gizli” eylemerinize kadar pek çok kategori bulunuyor. Bunlar da kendi içlerinde 3-4 farklı seçenek bulunduruyor. Örneğin ekonomik konular başlığında “Ambargo koy, Hediye gönder, Borç Öner, Savaş subvansiyonlarını öde, Toprak sat” gibi seçenekler bulunurken gizli eylemler içinde ise “Bir toprak için sahte hak iddianamesi hazırla, İsyanları destekle, kargaşa çıkart, yönetime köstebek sok gibi” oldukça çeşitli seçenekler sunuyor.
Savaş başlangıcı konusunda bilenler bilir bu tür oyunlarda olmazsa olmaz bir özellik Casus Belli’dir. O ülke ile savaşmak için haklı bir sebebinizin olduğunu gösteren bu belge EU4’te de elbette duruyor ancak artık sizi o kadar kısıtlamıyor. CK2’de Casus Belli olmadan hiçbir şekilde savaş açamazken EU4’te bunu yapabiliyoruz. Elbette sonucunda büyük riskler alınıyor orası ayrı ancak yine de sırf bir belge yok diye bütün oyunu oturarak geçirmekten de kurtuluyoruz.
Savaşı bitirmek için bize sunulan diplomasi kısmında da epey detay mevcut. Yine burada da 7 farklı kategori çıkıyor. Toprak ele geçrimeden tamamen işgale, rakibin kontrolünde olan beylikleri serbest bırakmasından diğer belli ülkeler ile yaptığı anlaşmaları feshetmesine kadar detaylı pek çok seçenek ya talep ya da teklif olarak karşınıza çıkıyor. Bunların hepsi o ülke ile yaptığınız savaştan elde ettiğiniz savaş skoruna göre belirleniyor. Bu şekilde karşı tarafa birden çok teklif sunabiliyorsunuz. Yani yüksek savaş skoru ile karşı taraftan hem ticaret gücünün yarısını size vermesini, hem istediğiniz bölgeyi size bırakmasını hem de diğer ülkelerle yaptığı (ateşkes, ticaret, askeri geçiş izni, vs.) gibi anlaşmaları feshetmesini isteyebilirsiniz.
Öte yandan iki ülke ile birden aynı savaşta savaşırken her ikisi ile ayrı ayrı anlaşmalar da yapabiliyorsunuz.
Kısacası EU4’te diplomasi kısmı oldukça detaylandırılmış ve cidden zevkli hale getirilmiş.
Ben senin bildiğin oyunlardan değilim
EU4’ün birdişğer ağır basan yanı ise tcaret. Artık kara ve deniz ticaret yolları oldukça büyük öneme sahip. Bir zaman sonra oyunda neredeyse gelirinizin %90’ı ticaretten geliyor ve sizler de vergileri harçlık olarak kullanıyorsunuz. Oyunun ticaret haritasını açtığınızda size o sırada bilinen bütün ticaret yollarını, rotalarını ve bu rotalar üzerindeki ticaret merkezleri ile onların ticari güçlerini gösteriyor.
Sizin yapmanız gereken ise elinizdeki tacirleri bu merkezlerden en güçlü olanlarına gönderip oradaki pastadan en büyük payı almak ya da o ticaret merkezinin bulunduğu toprağı ele geçirmek. Ayrıca donanmanıza artık belli ticaret yollarını sürekli olarak kontrol etme emri verebiliyorsunuz. Ne kadar çok gemi gönderirseniz yol o kadar güvenli ve karlı oluyor.
Bu anlattıklarımın pek çoğu oyunun tutorial bölümünde bulunuyor. Bunun yanında 3 bölümlük tutorial’ın son bölümünde İspanya ile sizlere minik bir senaryo oynatıp coğrafi keşifleri de anlatıyor. Ne yazık ki tutorial’ın en büyük sorunu %90 İngilizce anlatım olması. Yani Rome 2’deki gibi bir tutorial pek beklemeyin.
Kır belini Ali dayı, açtık yelkeni
EU serisinin bir diğer belirleyici özelliği olan coğrafi keşiflerde ufak değişiklikler olsa da EU4’te çok büyük bir yenilik ile karşılaşmayacaksınız. Daha detaylı bir sunumla karşımıza çıkan bu özellikte yine sağlam bir gemi ile batuya yelken açıp ilk bulduğunuz toprak parçasına konacak ve kolonizi yerleştireceksiniz. Kolonideki yaşayanların sayısı 1000’e ulaştığında ise orası artık sizin bir bölgeniz olacak ve etinden sütünden faydalanabileceksiniz. Elbette bu sırada yerlileri de kontrol altına almanız gerekecek.
Coğrafi keşifler seçtiğiniz ülkeye göre oldukça zor ya da kolay olabilir. Bunun biraz da tarihle ilintili olduğunu düşünürseniz misal Osmanlı için bu durum epey zor gerçekleşiyor. Her şeyden önce keşifler için ilk yapmanız gereken şey “Ideas” sekemesinden Exploration Ideas fikrini açmanız ki bunun için de Administrative Technology seviyenizi atlatmanız onun için ise Administration puanınızı yükseltmeniz gibi pek çok adımdan geçmek zorundasınız. İmkansız değil ancak özellikle tarihte coğrafi keşiflere hiç bulaşmamış ülkelerle oyunda coğrafi keşif yapmak isterseniz o konuya epey bir odaklanmanız gerekiyor.
Tarihi koda yazmak
EU4’ün en eğlenceli yanlarından bir tanesi de “History” kısmı. Oynanışa hiçbir etkisi olmayan tam tersine oynanışın belirlediği bu kısıma ara sıra bakmayı unutmayın nitekim o zamana kadar yaptığınız ulusal değişiklikler, aldığınız ve verdiğiniz topraklar, savaşlarda neler yaptığınız gibi pek çok şeyi hikayesel bir dille anlatıyor.
Europa Universalis IV bu tarzı sevenlerin oldukça hoşuna gidecek, muhteşem bir oyun olmuş. Özellikle diplomasi kısmında yapılan geliştirmeler, fikirler ve görevler gibi yeniliklerle oyun çok daha derinlikli ve çeşitli hale gelmiş. Bu türü henüz denememişler için başlarda oldukça zor ve sıkıcı gelebilir ancak iyi bir İngilizce ve sabır ile eminim ki her şeyi anladıktan sonra onlar da bu oyuna bayılacaklardır. Oyunu şu an için Playstore üzerinden 80 TL’ye uygun koşullarla satılıyor. Açıkçası doların yükseldiğini de düşünürsek oldukça güzel bir oyunu oldukça iyi bir fiyata alırsınız.
Paradox oyunları hakkında ne kadar yardımsever olduğumu bana ulaşanlar bilirler dolayısı ile oyun hakkında bir sorununuz olursa mail ya da facebook üzerinden ulaşabilirsiniz. Nitekim daha epey anlatılacak konu var oyun hakkında. Bu arada oyun için bir rehber isteyenler yorumda belirtsin lütfen. “Evet”lerin çokluğuna göre bir EU4 rehberi hazırlamayı da düşünebilirim.
Hepinize iyi dünya hükümdarlığı.
