İşlemci, bilgisayarın beyni niteliğindeki en önemli bileşendir. Diğer
aygıtlardan gelen verileri matematiksel işlemler yardımı ile işler, sonuca
ulaşır ve sonucu gerekli yerlere gönderir. Çalışabildikleri maksimum saat
hızları yani frekansları sınıflandırılmalarına yardımcı en önemli
kriterdir. Çalıştıklarında çok ısınırlar, dolayısıyla üzerlerine soğutucu
ve fanlar yerleştirilir.
Görevi
sonucu bana ilet komutu verildiğinde işlemci hemen aritmetik merkezini devreye
sokar, işlemi gerçekleştirir ve sonucu bize iletir. Benzer şekilde özel bir yöntemle kodlanmış
MP3 dosyalarını açar, işler ve gerekli veriyi ses kartına iletir. Kısacası
hesaplaması veya karar verilmesi gereken her şeyde işlemci devreye girer
Hesaplama işlemlerinde “aritmetik”, karar verilmesi gereken işlemlerde de
“mantık” ünitesi devreye girer.
İşlemcilerin
yapısı hiç bir mekanik parçası olmayan tamamen devreler ve transistörlerden
oluşur. İçlerinde milyonlarca transistor
bulunur ve bu transistorlerin sayısı ne kadar fazla olursa işlemci
okadar hızlı olur. İşlemcilerin hızları MHZ (MegaHertz)
cinsinden ölçülür. Doğal olarak bu sayı ne kadar yüksek olursa, hızı
da o kadar yüksek olur.
üretilirler. Meselâ bir işlemci
fabrikada 200-400 MHZ hızı arasında üretilmiştir. Son kullanıcıya yani
bizlere işlemci 200 MHZ hızında gelir. Fakat
“overclock” sayesinde işlemcinin desteklediği maksimum hıza ulaşılabilir.
Overclock işlemi işlemci üzerindeki ve anakart üzerindeki jumperlardan
ayarlanır. Bu sayede bir işlemci, kendi hızının iki katına çıkılabilmektedir.
Ama overclock işlemi bilinçsizce yapıldığı takdirde işlemci ve anakartın
yanma riski çok yüksektir. Sadece profesyonel kullanıcılar tarafından yapılmalıdır.
Artı overclock işlemi, işlemcinin daha hızlı çalışmasını dolayısıyla
daha çok ısınmasını sağlar ve gerekli soğutma işlemleri yapılmayıp işlemciye
daha güçlü bir fan takılmazsa bilgisayar çok sık kilitlenir. Bu ve bunun
gibi durumlarda işlemcinin yanma olasılığı çok yüksektir. Overclock işlemi
çoğu kişi tarafından yadırganır ve önerilmez.
Yapısı
3-4 santimetrekare büyüklüğünde bir silikon tabaka içinde
milyonlarca transistörden oluşurlar. İşlemcilerin
oluşturulmasını sağlayan sistem mikron teknolojisidir. Bu teknoloji
sayesinde bir kaç santimetrekarelik bir alana milyonlarca transistor sığdırabilmek
mümkündür.
İşlemcileri anakarta takabilmek için özel yuvalara gerek vardır. Örneğin,
Pentium 2 model işlemciler ancak slot uyumlu anakartlara ve Celeron
model işlemciler de Soket uyumlu anakartlara takılabilirler. Slot yuvalar düz
ve 4-5 cm uzunluğunda slottur. Soket ise 3-4 santimetrekare büyüklüğünde
bir yuvadır. Örneğin yanda gördüğünüz bir Pentium 3 450 MHZ işlemcidir ve ancak slot uyumlu anakartlara takılabilir. Üstte
gördüğünüz işlemci ise soket uyumlu bir işlemci olup soket uyumlu
anakartlara takılabilirler.
Günümüz işlemcileri 100, 133, 333 MHZ ve daha fazla veriyolu hızında
(Veriyi iletme hızı) çalışabilmektedir. Bu hız değeri ne kadar yüksek
olursa, işlemci de o kadar fazla veri iletebilir. Ancak yukarıda da belirttiğim
gibi hızı belirleyen asıl faktör frekanstır. Veriyolu hızı frekansın yanında
pek fazla bir şey ifade etmemektedir.
Bütün işlemciler bir ön belleğe sahiptirler. Bunlar birincil (L1) ve
ikincil (L2) olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Bu tür belleklere “Cache” de denir ve 32 KB ile 512 KB (Kilobyte) arasında
değişirler. Önceden yapılmış olan ve yapılmakta olan işlerin
bu belleklerde geçici olarak tutulmasını sağlarlar. Bu sayede cache
bellekte tutulan bu verilere daha hızlı erişim sağlanmış olunur.
Peki
Hangi İşlemci?
Günümüz
piyasasında sınırlı sayıda firma işlemci üretmektedir. Bu firmaların en
popüleri olan Intel, ürettiği Pentium ve Celeron model işlemcilerle tüm dünyanın
beğenisini kazanmıştır. Pentium model işlemciler Pentium 1, 2, 3 ve 4 ile
isimlendirilen modellere sahiptir.
güçlü bir rakibi olan AMD ise ürettiği Duron ve Athlon
gibi işlemcilerle Intel’i bayağı zorlamıştır.
Piyasada
başka marka ve model işlemciler de duyabilirsiniz. Örneğin Via firmasına
ait Cyrix model işlemciler, çok ucuz olmalarına rağmen, pek fazla rağbet
görmemiştir. Nedeni ise yavaş çalışma frekansları ve uyumsuzluk sorunlarıdır.
Sonuç olarak standart
bir ev kullanıcısı minimum Pentium 4 1700 MHZ işlemci tercih etmelidir. Özellikle
multimedya veya oyun gibi yüksek hız isteyen uygulamalarla çalışıyorsanız
işlemci çok önemli bir bileşendir. Fakat bir ofis kullanıcısı için işlemcinin
pek fazla bir önemi yoktur. Benim
görüşümce ofis kullanıcılarına bir Pentium 3 450 MHZ işlemci bile
yeterli olacaktır. Bunun dışında işlemci alırken uyum konusuna da çok
dikkat etmelisiniz. Alacağınız işlemci ile anakart birbirine uyumlu
olmayabilir.